Hikoya, unashtirilgan qizning avtobusda uchratgan yigitiga bo'lgan tuyg'ularini va unashtirilgan odamiga turmushga chiqish jarayonini tasvirlaydi. Qiz, o'zining majburiyatlari va yangi sevgisi o'rtasida ichki kurashni boshidan kechiradi, lekin oxir-oqibatda unashtirilgan odamiga turmushga chiqadi va vaqt o'tishi bilan uning fazilatlarini qadrlay boshlaydi.
Ushbu maqola Oʻrta Osiyo va Markaziy Osiyo tarixida muhim rol oʻynagan Balx shahrining oʻrta asrlardagi holati va uning ahli haqida „Fazoiil-i Balx“ (Balx fazilatlari) nomli asar asosida batafsil maʼlumot beradi. Asar muallifi Abu Bakr Abdulloh ibn Umar ibn Muhammad ibn Dovud al-Balxiy boʻlib, asar hijriy 610-yili (milodiy 1214-yili) arab tilida yozilgan. Asarda Balx shahrining tarixi, geografiyasi, aholisi, tabiiy boyliklari va ijtimoiy hayoti haqida qimmatli maʼlumotlar keltirilgan. Maqolada shuningdek, asarning tarjimasi, keyingi tadqiqotlar va undan foydalangan olimlar haqida ham soʻz boradi.
Ushbu kitobda XVII asrning birinchi yarmidagi Ashtarxoniylar davlatining ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayoti, ularning hokimiyatga kelishi, Movarounnahrdagi o'rni, qo'shni davlatlar bilan munosabatlari, davlat tuzilishi, iqtisodiy ahvoli va o'zaro urushlar, ularning siyosiy inqirozi va oqibatlari haqida ma'lumotlar berilgan.
"Тарихи Муқимхоний" асари Аштархонийлар даври ташқи сиёсатини ёритишга бағишланган. Ушбу асар манба сифатида тарих фанида алоҳида аҳамиятга эга. Манбада даврнинг йирик ҳукмрон сулолалари ўртасидаги курашлар, хусусан, Усмонли турк ва Эрон сафавийлар давлатларининг ўзаро муносабатлари, Марказий Осиёдаги сиёсий вазият, Шайбонийларнинг ташқи сиёсати ёритилган. Асарда турк султонлари билан олиб борилган сиёсий масалалар, Бухоро хонларининг турк султонлари билан муносабатлари баён қилинган. Шунингдек, асарда келтирилган мактублар муҳим маълумотлар беради, жумладан, турк султонининг Субҳонқулихонга йўллаган мактубида ўзаро ҳамкорлик масалалари кўтарилган."
Maqola Shayboniy Abdumo'minning hayoti, siyosiy faoliyati va Abdullaxon bilan bo'lgan munosabatlariga bag'ishlangan. Abdumo'min Shayboniylar davlatining hukmdori bo'lib, otasiga qarshi isyon ko'taradi va qisqa muddat hukmronlik qiladi. Uning hukmronligi qattiqqo'llik bilan ajralib turadi va fitnachilar tomonidan o'ldiriladi. Uning o'limi Shayboniylar sulolasining inqiroziga olib keladi.
"Юсуф ва Зулайҳо" достонининг муаллифи ким эканлиги ҳақидаги баҳслар ва асарнинг тарихий нусхалари ҳақида маълумотлар келтирилган. Алишер Навоийнинг асар ҳақидаги фикрлари ва унинг бу қиссани туркий тилда ёзиш режаси баён этилган. Шунингдек, асарнинг Дурбекка нисбат берилиши ва бу борадаги турли қарашлар таҳлил қилинган.
Kitobda Hofiz Tanish Buxoriyning "Abdullanoma" asari chuqur tahlil qilinadi. Asarda XVI asrda O'rta Osiyo, Qozog'iston va Xurosonning ijtimoiy-siyosiy ahvoli, madaniy hayoti, Shayboniylar davlatining tuzilishi, Eron, Turkiya, Hindiston va Rossiya bilan aloqalari yoritilgan. Kitobda shuningdek, o'zbek xalqining kelib chiqishi, etnik tarixi, Qo'ng'irot va boshqa qabilalar haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Maqolada Shayboniylar sulolasidan bo'lgan Abdumo'minning siyosiy faoliyati va uning otasi Abdullaxon bilan bo'lgan munosabatlari haqida so'z boradi. Abdumo'minning hayoti fojiali yakunlangan shaxslardan biri ekanligi, Abdullaxonning yagona o'g'li va taxt vorisi bo'lganligi ta'kidlangan. Maqolada Abdumo'minning Balx hokimi etib tayinlanishi, Safaviylar davlati bilan bo'lgan munosabatlari, Mashhadga yurishi va Hirotni egallashi kabi voqealar yoritilgan. Shuningdek, Abdumo'minning otasi bilan kelishmovchiliklari, hokimiyatga kelishi va qatag'on siyosati ham maqolada o'z aksini topgan.
Hikoya qishloq hayotini, bolalik xotiralarini va birinchi muhabbatning nozik tuyg'ularini tasvirlaydi. Bosh qahramonning dashtga bo'lgan sog'inchi, o'tovdagi xotiralari va Bibigulga bo'lgan muhabbati orqali uning ichki dunyosi ochib beriladi.
Ushbu hikoya bahor faslida lolazorga sayrga chiqqan ikki do'st - hikoyachi va Sobirjonning boshidan kechirganlarini tasvirlaydi. Sobirjon yaqinda kasallikdan tuzalgan bo'lsa-da, tabiat qo'ynida hordiq chiqarishdan zavqlanadi. Ammo ularning huzurini to'satdan miltiq ovozi buzadi. Keyin lolazorning o'rtasida bir odam paydo bo'lib, nimadir qidirishga tushadi. Bu voqea Sobirjonning g'azabini keltiradi. Hikoya davomida do'stlar ovchi bilan uchrashadi, uning g'alati xatti-harakatlariga guvoh bo'lishadi va qishloqdagi choyxonada dam olishadi. Hikoya tabiat go'zalligi, do'stlik, insoniy munosabatlar va hayotning murakkabligi haqida mulohazalarga chorlaydi.