Ushbu kitob Qoʻqon xonligining XIX asrdagi tarixiga bag'ishlangan bo'lib, Mirzo Olim Maxdum hoji Turkistonning o'sha davrdagi siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayotini yoritadi. Asarda xonlikning ichki nizolari, qo'shni davlatlar bilan munosabatlari, Rossiya imperiyasining Turkistonga bosqini kabi masalalar o'rganilgan. Muallif o'z davrining muhim voqealari va shaxslariga o'z munosabatini bildiradi hamda o'quvchilarga o'sha davr haqida qimmatli ma'lumotlar beradi.
“Tarixi Turkiston” kitobi o'z davrining muhim tarixiy voqealari, ijtimoiy-siyosiy jarayonlar, madaniyat va xo'jalik hayotini o'z ichiga olgan noyob asardir. Kitobda Markaziy Osiyo, xususan, Qo'qon xonligi, Buxoro amirligi va Xiva xonligi tarixiga bag'ishlangan ma'lumotlar, shuningdek, XIX asrda bo'lib o'tgan muhim voqealar va shaxslar haqida batafsil hikoya qilinadi. Muallif, Mirzo Olim Maxdum Hoji, o'z davrining tarixchi-olim sifatida o'zining o'tkir kuzatuvlari va tahlil qilish qobiliyati bilan ajralib turadi. Kitob o'zbek tilida yozilgan bo'lib, o'quvchiga Turkistonning o'tmishi haqida keng qamrovli ma'lumot beradi. Asarning ilmiy-ommabop uslubda yozilganligi, uning qiziqarli bayoni uni keng kitobxonlar ommasi uchun qimmatli manbaga aylantiradi. Kitob o'zbek tarixshunosligi uchun ham muhim ahamiyatga ega bo'lib, unda keltirilgan ma'lumotlar va tahlillar keyingi tadqiqotlar uchun asos bo'lib xizmat qiladi.
Kitobda Mirzo Olim Maxdum Hoji Turkistoniyning XIX asrda Turkistonda bo'lib o'tgan tarixiy voqea va hodisalarga bag'ishlangan asari. Unda Qo'qon xonligi, Buxoro amirligi va Xiva xonligining siyosiy ahvoli, madaniyati va o'zaro munosabatlariyoritilgan. Muallif, shuningdek, Turkistonning Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinishi sabablarini tahlil qiladi. Kitobda o'sha davrning murakkab ijtimoiy-siyosiy muhiti va turli xalqlar o'rtasidagi munosabatlar tasvirlangan.
Ushbu maqola "Turkiston Muxtoriyati: milliy demokratik davlatchilik qurilish tajribasi" deb nomlangan bo'lib, u 1917 yilda Turkistonda tashkil etilgan muxtoriyatning paydo bo'lishi, faoliyati va ag'darilishi haqida batafsil ma'lumot beradi. Maqolada Rossiyadagi siyosiy vaziyat, milliy ozodlik harakatlarining rivojlanishi, turli partiyalar (kadetlar, eserlar, musulmon tashkilotlari)ning dasturlari va ularning Turkiston muxtoriyati g'oyasiga nisbatan munosabati tahlil qilinadi. Ayniqsa, "Turkiston Odam Markaziyati" partiyasining (Turkiy federalistlar partiyasi) 1917 yildagi qurultoyida qabul qilingan dasturi, uning milliy davlatchilik konsepsiyasi, jumladan, muxtoriyat loyihasi batafsil yoritiladi. Maqolada muxtoriyat hukumatining tuzilishi, uning vazifalari, faoliyati hamda bolsheviklar tomonidan uning zo'ravonlik bilan tugatilgani haqida ham so'z boradi. Umuman olganda, maqola Turkistonning milliy davlatchilik qurish yo'lidagi ilk urinishlari va bu jarayonda duch kelgan qiyinchiliklarni ochib beradi.
Ushbu dissertatsiya O'rta Osiyoning Rossiya imperiyasi tomonidan mustamlakaga aylantirilishi, Turkistonda mustamlaka boshqaruv tizimining shakllanishi va faoliyatini o'rganadi. Unda mahalliy xalqning mustamlakachilik siyosatiga qarshi kurashlari va milliy ozodlik harakatlari ham yoritilgan.
Ushbu kitob Turkiston o'lkasining tarixi, iqtisodiyoti, etnografiyasi va madaniyatiga bag'ishlangan bo'lib, Turkiston general-gubernatorligi davridagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. To'plamda mintaqaning zabt etilishi, kolonizatsiya, tabiiy resurslarni o'rganish, savdo-sotiq, sanoat va transport infratuzilmasining rivojlanishi kabi masalalar yoritilgan. Shuningdek, kitobda Turkiston o'lkasidagi xalqlar, ularning urf-odatlari, an'analari va turmush tarzi haqida ham ma'lumotlar mavjud. "Turkiston to'plami" Turkiston o'lkasini o'rganish uchun qimmatli manba bo'lib, mintaqa tarixiga qiziquvchilar uchun foydali bo'lishi mumkin.
Kitob Turkiston muxtoriyatining vujudga kelishi, faoliyati, tugatilishi sabablarini o'rganadi. Unda muxtoriyatning milliy ozodlik harakati sifatidagi ahamiyati, mahalliy xalqning muxtoriyatchilik harakatiga xayrixohligi, muxtoriyatning davlatchilik qurishdagi urinishlari tahlil qilinadi. Muxtoriyatning demokratik tamoyillarga asoslanganligi va bolsheviklar rejimi tomonidan yo'q qilinganligi haqida ma'lumot beriladi.
Kitob Turkiston muxtoriyatining tashkil topishi, faoliyati va tugatilishi jarayonlarini o'rganadi. Muxtoriyatning milliy ozodlik harakatidagi roli, bolsheviklar bilan munosabatlari, xalqning muxtoriyatga munosabati kabi masalalar tahlil qilinadi. Kitobda muxtoriyatning demokratik tamoyillarga asoslangan davlat qurishga urinishi, mahalliy xalqlarning o'z taqdirini o'zi belgilashga intilishi, jadidlarning roli va mustabid tuzumga qarshi kurashi yoritiladi. Muallif kitob so'ngida Turkiston muxtoriyati xalq xotirasida milliy ozodlik harakatining ramzi sifatida qolgan degan xulosaga keladi.
Ushbu kitob "Turkiston Muxtoriyati va uning taqdiri" mavzusida bo'lib, unda Turkiston muxtoriyatining tashkil topishi, xalq tomonidan qo'llab-quvvatlanishi, bolsheviklar tomonidan qonga botirilishi va tarixiy ahamiyati kabi masalalar yoritilgan. Kitobda muxtoriyatning tashkil etilish jarayoni, siyosiy partiyalar, shuningdek, muxtoriyatning tugatilishi va istiqlolchilik harakatining boshlanishi haqida ma'lumotlar berilgan.
Kitobda Turkiston Muxtoriyatining tashkil topishi, uning faoliyati, tarafdorlari, bolsheviklar tomonidan tugatilishi va tarixiy ahamiyati yoritilgan. Shuningdek, muxtoriyatga qarshi kurash, Turkiston ASSRning tashkil etilishi va bu davrdagi siyosiy jarayonlar haqida ham ma'lumot berilgan.