Tabiiy preparatlar texnologiyasi fanidan o'quv-uslubiy majmua
Ushbu kitob tabiiy preparatlar texnologiyasi fani bo'yicha nazariy bilimlarni, amaliy ko'nikmalarni va zamonaviy biotexnologiyani o'rganish uchun mo'ljallangan.
Ushbu kitob tabiiy preparatlar texnologiyasi fani bo'yicha nazariy bilimlarni, amaliy ko'nikmalarni va zamonaviy biotexnologiyani o'rganish uchun mo'ljallangan.
Ushbu kitob O'zbekistonning Namangan Davlat Universitetida bitiruv malakaviy ishi sifatida tayyorlangan. Unda Scutellaria occellata Juz o'simligining ildiz qismidan flavonoidlarni ajratib olish, ularning kimyoviy tarkibini tahlil qilish, ularning O'zbekiston va Markaziy Osiyo mintaqalarida qo'llanilishi bo'yicha ma'lumotlar keltirilgan. Kitob flavonoidlarning turli kasalliklarni davolashdagi ahamiyatini, tadqiqot usullarini va O'zbekiston tibbiyotida qo'llaniladigan dorivor o'simliklarni o'rganadi.
Ushbu kitob "Tabiiy preparatlar texnologiyasi" fanining o'quv dasturini va shu fanni o'qitish jarayonini aks ettiruvchi, biologik faol moddalarni olish texnologiyalarini o‗rgatishga qaratilgan uslubiy qo‗llanmadir. Kitobda asosiy mavzularning mazmuni, talabalarning bilim, ko‗nikma va malakalarini rivojlantirishga qaratilgan vazifalar, shuningdek, nazorat savollari va amaliy mashg‗ulotlar keltirilgan. "Fitopreparatlar texnologiyasi" fani bo‗yicha talabaning mustaqil ishini tashkil etish shakli va mazmuni, hamda ushbu fanni o‗qitish jarayonini keng qamrab oladi. Kitob mazmuni O'zbekiston Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlangan dastur asosida tuzilgan.
Ushbu kitob talabalarga farmatsevtika institutlarida o'qitiladigan "Farmakognoziya" fanining "Tarkibida flavonoidlar, kumarinlar va furanoxromonlar bo'lgan dorivor o'simliklar va ularning mahsulotlari" mavzusini o'zlashtirishga yordam beradi. Uslubiy qo'llanma talabalarga dorivor o'simliklarni aniqlash, ularning kimyoviy tarkibini tahlil qilish, hamda tibbiyotda qo'llanilishini o'rganishga qaratilgan. Qo'llanma ma'ruza materiallari, laboratoriya mashg'ulotlari uchun topshiriqlar, nazorat savollari va testlar, vaziyatli masalalar va adabiyotlar ro'yxatini o'z ichiga oladi.
Ushbu kitob fitopreparatlar kimyosi va texnologiyasiga bag'ishlangan bo'lib, unda dorivor o'simliklardan biologik faol moddalarni ajratib olish, tozalash va tahlil qilish usullari, shuningdek, sanoat miqyosida preparatlar ishlab chiqarish texnologiyalari ko'rib chiqiladi.
Ushbu dissertatsiya ishi mumtofuz (bo'yantor) mevalarining flavonoidlarining kimyoviy tarkibini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda mumtofuz mevalaridan flavonoidlarni ajratib olish va aniqlashning zamonaviy usullari, ularning fiziko-kimyoviy xususiyatlari va biologik faolligi ko'rib chiqilgan. Ishda turli ekstraksiya sharoitlari, jumladan, ekstraksiya qiluvchi, ekstraksiya vaqti, harorat va o'simlik xomashyosining maydalanganlik darajasi flavonoidlarni ajratib olish samaradorligiga ta'siri o'rganilgan. Natijada, optimal ekstraksiya sharoitlari aniqlanib, mumtofuz mevalaridan flavonoidlarni miqdoriy aniqlash usuli ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari farmakologiya va tibbiyotda mumtofuzni qo'llash istiqbollarini ochib beradi.
Ushbu ishda Scutellaria L. turkumiga mansub Oʻzbekistonda oʻsuvchi Scutellaria immaculata Nevski oʻsimligining yer ustki qismidan flavonoidlar ajratib olingan va ularning kimyoviy tuzilishi aniqlangan. Tadqiqot natijasida xrizin (5,7-digidroksiflavon), kosmosiin (apigenin-7-O-B-D-glyukopiranozid) va vogonozid (7-O-B-D-glyukuronid) kabi uchta birikma ajratib olingan. Xrizinning kimyoviy tuzilishi aniqlangan, kosmosiin va vogonozidning tuzilishi esa fizik-kimyoviy va XC qiyosiy tahlillari asosida tasdiqlangan.
Ushbu kitob "Fitopreparatlar texnologiyasi" farmatsevtika sohasida bilim oluvchi talabalar uchun mo'ljallangan bo'lib, unda dorivor o'simliklardan olinadigan preparatlar, ularning kimyoviy tarkibi, texnologiyasi va tibbiyotda qo'llanilishi haqida ma'lumotlar berilgan.
Ushbu dissertatsiya flavonoidlarning kimyoviy tuzilishi, fiziologik ta'siri, ularning o'simliklardagi miqdori va tibbiyotdagi ahamiyati haqida keng qamrovli ma'lumot beradi. Tadqiqotda O'zbekiston, xususan Farg'ona vodiysida o'suvchi flavonoidlarga boy o'simliklar, jumladan, Ko'k bo'tako'z, Do'lana, Arslonquyruq, Yapon soforasi, Scutellaria kabi o'simliklarning kimyoviy tarkibi, ulardagi flavonoidlarning klassifikatsiyasi, aniqlash usullari, fizik-kimyoviy xossalari va biologik faolligi batafsil o'rganilgan. Shuningdek, turli xromatografik usullar yordamida flavonoidlarni ajratish va aniqlash uslublari, ular tarkibidagi elementlar va ularning miqdoriy tarkibi ham ko'rsatib o'tilgan. Mavzu bo'yicha umumiy ma'lumotlar, tadqiqot obyekti, maqsadi, vazifalari, ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati ham keltirilgan.
Ushbu ilmiy axborotnoma «Buxoro Davlat Universiteti Ilmiy Axboroti» jurnalining 2018/1 sonida chop etilgan bo'lib, unda asosan tabiatda keng tarqalgan va inson salomatligi uchun muhim bo'lgan, xususan, ko'p kasalliklarni davolashda qo'llaniladigan Flandanlar haqida batafsil ma'lumot beriladi. Flandanlarning tarkibi, ularning inson salomatligidagi roli, o'simliklardagi o'rni, ayniqsa, na'matak (shaf'oq) mevasining dorivorlik xususiyatlari, undan tayyorlanadigan damlamalar, sharbatlar va boshqa vositalarning turli kasalliklarni davolashdagi samaradorligi ilmiy asosda yoritilgan. Shuningdek, ayrim dorivor vositalarni noto'g'ri yoki me'yordan ortiq iste'mol qilishning salbiy oqibatlari ham ta'kidlangan.