Ushbu dissertatsiya avtoreferati G.hirsutum L. paxta navlarining turli iqlim sharoitlarida populyatsion o'zgaruvchanlik darajasini tadqiq etishga bag'ishlangan. Unda paxta navlarining populyatsiyalaridagi o'zgaruvchanlik, ushbu o'zgaruvchanlikning navdorlikka ta'siri, genetik xususiyatlari va boshqa ko'plab jihatlar tahlil qilingan.
Ushbu dissertatsiya avtoreferati "Gʻoʻzaning G. hirsutum L. turichi xilma-xilliklari molekulyar filogeniyasi hamda ularning qimmatli xoʻjalik belgilarini baholash" mavzusida bo'lib, unda G. hirsutum L. turining turli xilma-xilliklarining genetik polimorfizmi, filogenetik munosabatlari va ularning qimmatli xoʻjalik belgilari molekulyar-genetik usullar yordamida tadqiq etilgan. Tadqiqot natijasida yangi G. hirsutum L. genotiplari aniqlanib, ularni seleksiya ishlarida qoʻllash boʻyicha tavsiyalar berilgan.
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Ushbu kitob O'zbekiston qishloq xo'jaligi va Oliy ta'lim vazirliklari tomonidan tasdiqlangan ilmiy-tadqiqot ishi hisoblanadi. Unda qishloq xo'jalik ekinlari, xususan, g'o'za navlarining Verticillium dahliae Kleb qo'zg'atuvchi vilt kasalligiga chidamliligi hamda uni oshirish usullari ilmiy asosda o'rganilgan. Kitobda g'o'zaning vilt kasalligiga qarshi kurashda genetik va seleksion usullarning ahamiyati, yangi navlarni yaratish jarayonidagi izlanishlar, tajribalar va ularning natijalari atroflicha yoritilgan. Turli gibridlash usullari, genetik markerlar va fermentativ tadqiqotlar yordamida vilt kasalligiga chidamli g'o'za navlarini aniqlash va yaratish borasidagi muhim ma'lumotlar keltirilgan. Tadqiqotlar O'zbekistonning turli hududlarida olib borilgan bo'lib, vilt kasalligiga chidamli g'o'za navlarini yaratishning ilmiy-amaliy ahamiyati ta'kidlangan.
Ushbu dissertatsiya G.hirsutum L. turiga mansub gʻoʻza navlarining seleksiyasida hosildorligi yuqori boʻlgan seleksion ashyolarni yaratishga bag'ishlangan. Tadqiqot davomida turli duragaylash usullari qo'llanilib, yangi navlarning hosildorligi, tezpisharligi, kasalliklarga chidamliligi va boshqa xo'jalik belgilari o'rganildi. Tadqiqot natijalarida yuqori hosildorlikka ega bo'lgan bir qancha yangi g'o'za liniyalari aniqlanib, ular amaliyotga joriy etish uchun tavsiya etilgan.
Ushbu avtoreferat G.hirsutum L. navlarining genotiplarini A1 va A2 genomli turlardan foydalangan holda boyitish boʻyicha tadqiqot natijalarini oʻz ichiga oladi. Tadqiqotda G.herbaceum L. va G.arboreum L. turlarining tur ichida va turlararo duragaylash usullari qoʻllanilib, olingan duragaylarning DNK tarkibi, morfologik belgilari, oʻsimliklarning kasalliklarga chidamliligi oʻrganilgan. Natijada, yuqori hosil beradigan, kasalliklarga chidamli hamda sifatli tolali navlar yaratish boʻyicha ilmiy asoslar ishlab chiqilgan.
Ushbu bitiruv malakaviy ishida gʻoʻzada turlararo duragaylash orqali flogenetik qarindoshligini aniqlashning molekulyar markerlari yordamida tadqiq qilingan va flogenetik qarindoshligini aniqlashga aloqador boʻlgan QTL lokuslarini oʻrganishga bagʻishlangan. Ishda paxta sanoatining rivojlanishi, paxta tolasi sifatini oshirish yoʻllari, MAS (Markerga asoslangan seleksiya) usulining samaradorligi, SSR, RAPD, RFLP, CAPS kabi turli DNK markerlarining turlari va ularning qoʻllanilishi, genetik polimorfizmni aniqlash usullari, filogenetik daraxt tuzish, QTL kartalashtirish usullari atroflicha yoritilgan. Tadqiqot natijasida Gʻoʻza populyatsiyasining genetik polimorfizmi va ota-ona shakllarining oʻzaro filogenetik munosabatlari aniqlangan. GH SSR toʻplami eng yuqori polimorfizmni koʻrsatgan va BNL SSR markerlaridan 46,7% Namangan-77 va qolgan 19 ta namunalar oʻrtasida polimorf boʻlganligi aniqlangan.
Ushbu dissertatsiya mavzusi 'G.hirsutum L. bio xilma-xilliklari turichi duragaylarida morfobiologik belgilari irsiylanibining molekulyar-genetik tahlili' deb nomlanadi. Tadqiqotda G.hirsutum turi purpurascens kenja turi El-salvador yovvoyi shakli hamda 'Kupaycin' navi o'rtasidagi genetik polimorfizm, QTL va genlarni aniqlashga qaratilgan molekulyar-genetik va bioinformatik usullar yordamida amalga oshirilgan tadqiqot natijalari keltirilgan. Tadqiqot natijalari 7 ta xalqaro va 5 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarda muhokama qilingan va 14 ta ilmiy ish chop etilgan.
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi (DSc) "Sho'rlanishga bardoshli G.hirsutum L. turiga mansub g'o'za navlari seleksiyasi" mavzusiga bag'ishlangan. Tadqiqotda sho'rlangan tuproqlar sharoitida G.hirsutum L. turiga mansub yo'vvoyi va ruderal shakllar hamda AQSh seleksiyasiga mansub navlar bilan murakkab chatishtirish usullari orqali olingan duragaylarda qimmatli xo'jalik belgilari, jumladan, hosildorlik, tolasi sifati va tezpisharlik kabi xususiyatlari o'rganilib, sho'rlanishga chidamli yangi g'o'za navlarini yaratish bo'yicha ilmiy ishlar amalga oshirilgan. Tadqiqot natijasida "Guliston", "S-5706" va "S-5707" navlari yaratilgan bo'lib, ular respublikamizning turli hududlarida ekish uchun tavsiya etilgan.
Ushbu dissertatsiya avtoreferati O'zbekiston Respublikasi