Ushbu hujjat Toshkent Farmatsevtika Instituti talabasi tomonidan tayyorlangan bitiruv malakaviy ishidir. Ish farmatsevtika texnologiyasi sohasiga oid bo'lib, glitserizinli surtma tarkibini tanlash va uni yaratish texnologiyasiga bag'ishlangan. Hujjatda surtma asoslari, tarkibi, sifat ko'rsatkichlari va uni qo'llash bo'yicha batafsil ma'lumotlar keltirilgan.
Ushbu maqola glitserininning glyukoneogenez intensivligiga ta'sirini o'rganadi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, glitserinin (18-degidroglisirret kislotasi) va uning hosilalari farmakologik ta'sirlar bo'yicha buyrak usti bezi gormonlariga o'xshaydi va yallig'lanishga qarshi faolligi kortizonga yaqinlashadi. Tadqiqotlar glitserininning glyukoneogenezga ta'sirini o'rganish uchun turli glyukoneogen substratlardan foydalangan holda jigar to'qimasida o'tkazildi. Natijalar shuni ko'rsatadiki, glitserinin glyukoza hosil bo'lishini inhibe qiladi, ayniqsa alanin substrat sifatida ishlatilganda yaqqol namoyon bo'ladi. Bundan tashqari, glitserininning glyukoneogenezga ta'siri insulin orqali amalga oshiriladi degan xulosaga kelindi. Ushbu seriyadagi tajribalar materiallari glitserinin ta'sir mexanizmida glyukokortikoidlarning ishtirok etmasligini ko'rsatadi.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta Maxsus Taʼlim Vazirligi Toshkent Kimyo-Texnologiya Instituti «Organik Kimyo va Ogʻir Organik Sintez Texnologiyasi» Kafedrasi tomonidan tayyorlangan mazkur uslubiy ko'rsatma, talabalar uchun mo'ljallangan bo'lib, unda talabalarning malakaviy bitiruv ishi uchun topshiriqlar, jumladan, loyihaning mavzusi, loyihani topshirish muddati, loyihada echiladigan masalalar, chiziladigan materiallar ro'yxati hamda topshiriq berilgan muddat kabi muhim ma'lumotlar keltirilgan. Ushbu hujjat talabaga o'z bitiruv ishini bosqichma-bosqich amalga oshirishda yordam beradi. Qayd etilgan loyiha mavzusi bo'yicha tadqiqot ishining texnik-iqtisodiy asoslari, materiallar balansi, issiqlik balansi, avtomatlashtirish, fuqaro muhofazasi, mehnatni muhofaza qilish va atrof-muhit muhofazasi kabi muhim jihatlar ham atroflicha tahlil qilingan.
Ushbu kitobda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta Maxsus Taʼlim Vazirligi tomonidan Toshkent Kimyo-Texnologiya Instituti talabalari, magistrantlari va yosh olimlarining ilmiy-texnikaviy anjumaniga taqdim etilgan maqolalar toʻplami jamlangan. Toʻplamda turli xil kimyo-texnologiya yoʻnalishlari boʻyicha ilmiy ishlar, tadqiqotlar va texnologik yechimlar keltirilgan. Kitobning asosiy maqsadi yosh olimlar va tadqiqotchilarning ishlarini kengroq auditoriyaga taqdim etish va ularning ilmiy faoliyatini qoʻllab-quvvatlashdan iborat.
Ushbu kitob o'simlik moylari va yog'larni qayta ishlash texnologiyasiga bag'ishlangan bo'lib, unda moylarni tozalash, gidrogenlash, ishqorlash, hidsizlantirish va boshqa muhim jarayonlar batafsil yoritilgan. Shuningdek, sovun va margarin ishlab chiqarish texnologiyalari, ularning xom-ashyolari, retseptlari va sifat ko'rsatkichlari hamda ularga qo'yiladigan talablar haqida ma'lumot berilgan. Kitobda yog'larning kimyoviy tarkibi, ularning sanoatda qo'llanilishi va texnologik jarayonlarning mohiyati chuqur tahlil qilingan. Har bir mavzu oxirida takrorlash uchun savollar keltirilgan.
Ushbu o'quv-uslubiy majmua "Yog'lar va moylar kimyosi" fanining asosiy ma'ruza va laboratoriya mashg'ulotlarini o'z ichiga oladi. Kitobda yog'lar va moylarning tuzilishi, xossalari, ularning turlari, olinish usullari, hamda ularning sanoatdagi ahamiyati haqida keng qamrovli ma'lumot berilgan. Ayniqsa, yog' kislotalarining kimyosi, ularning turlari, tuzilishi, xossalari, reaksiyalari, izomerlanishi, hamda yog'lar va moylarning fizik-kimyoviy ko'rsatkichlarini aniqlash usullari batafsil yoritilgan. Shuningdek, kitobda yog'lar va moylarning rang ko'rsatkichlarini aniqlash usullari, gidroliz jarayonlari, yog'larning to'yinmaganlik darajasi va boshqa muhim mavzular ham chuqur o'rganilgan.
Kitob «Yogʻlarni qayta ishlash texnologiyasi» fani bo'yicha nazariy va amaliy ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Unda yog'lar va moylar turlari, ularning tarkibi, rafinatsiyalash, gidrogenlash, neytrallash, dezodoratsiya, oqlash, yogʻ kislotalarini olish, glitserin ishlab chiqarish, sovun ishlab chiqarish, margarin va mayonez ishlab chiqarish texnologiyalari hamda ulardagi uskuna va jarayonlar, sifat ko'rsatkichlari, laboratoriya mashg'ulotlari, savol va javoblar kabi muhim mavzular chuqur yoritilgan. Kitobda keltirilgan har bir mavzu o'zining nazariy asoslari bilan birga amaliy jihatdan ham keng yoritilgan bo'lib, O'zbekiston Respublikasida yog'-moy sanoatining rivojlanish istiqbollari ham ko'rsatib berilgan.
Ushbu uslubiy koʻrsatma 60510100- biologiya ta'lim yoʻnalishi talabalari, professor-o'qituvchilari uchun mo'ljallangan boʻlib, oʻsimliklar tarkibidagi biologik faol moddalar jumladan, fenollar, polifenollar, glikozidlar, sianglikozidlar, alkoloidlar, oshlovchi moddalar, vitaminlar, rang beruvchi moddalar, katexinlar, efir moylari shuningdek, dorivor oʻsimliklarning tarkibidagi dorivor moddalar haqidagi ma'lumotlar, bu moddalarning biokimyoviy, biofiziologik jarayonlardagi ishtiroki, kimyoviy tarkibi, funksiyasi, o'simlik hayotidagi ahamiyati to'g'risidagi ma'lumotlar, ularga xos sifat reaksiyalari keltirilgan. Bu biologik faol moddalar o'simliklarning oʻsishi va rivojlanishiga, hosildorligini shu bilan birga kasalliklarga chidamliligini oshirishda muhim rol o'ynaydi. Uslubiy koʻrsatmada amaliy mashg'ulot mavzulari, har bir mavzuda berilgan ma'lumotlarni esda saqlash, olgan bilimni yanada mustahkamlash maqsadida qiziqarli topshiriqlar va testlar keltirilgan.
Ushbu maqolada dermatologiyada keng qo'llaniladigan furatsilin va metiluratsil majmuasini saqlagan polimer dorivor pardasi (PDP) tarkibidagi polimer va plastifikator miqdorini asoslash masalalari ko'rib chiqilgan. Maqsad PDP tarkibidagi metiltsellyulozaning (MTs) optimal miqdorini aniqlashdan iborat. Tajribalar davomida MTsning turli konsentratsiyalari (2,5%, 2,8%, 3,0%) o'rganilib, ulardan tayyorlangan PDPning xossalari baholangan. Shuningdek, glitserinning miqdorini asoslash bo'yicha tajribalar o'tkazilib, 0,5%, 1,0% va 1,5% glitserin saqlovchi PDPlar baholangan. Tadqiqot natijalari MTsning 2,8% va glitserinning 1,0% konsentratsiyasi PDP uchun optimal ekanligini ko'rsatdi.
Ushbu kitob o'simlik yog'lari va ularning ishlab chiqarish texnologiyalari haqida ma'lumot beradi. Kitobda yog'-moy sanoatining tarixi, xom ashyo turlari, yog'larni olish usullari, tozalash, gidrogenlash, gliserin ishlab chiqarish, atrof-muhitni muhofaza qilish va korxonalarni modernizatsiya qilish kabi mavzular yoritilgan.